Al vijf jaar voor de coronacrisis nam het aantal vierkante meters kantoorruimte
per werknemer in gemeentehuizen af. Die trend is door het vele gedwongen thuiswerken versneld, zo blijkt uit Trends bij Gemeenten vanuit de benchmark Vensters voor Bedrijfsvoering. Ict drukt steeds nadrukkelijker een stempel op de werkprocessen.

De coronacrisis veroorzaakt lege binnensteden. Voor centra die het toch al moeilijk hadden, lijkt het de druppel. Maar ook voorheen populaire binnensteden lijden onder het gebrek aan bezoekers. Hoe krijg je het centrum straks weer bruisend? Bericht uit Deventer en Roosendaal.

Niet alle problemen van inwoners kunnen door gemeenten worden opgelost. Gemeenten moeten op zoek naar een ‘houdbare balans’ om de tekorten in het sociaal domein in de perken te houden. Zij moeten hun kerntaken meer bescheiden en realistischer invullen.

Het rijk lijkt tegemoet te komen aan de wens van gemeenten en schuldhulpverleners om de BKR-registratie alleen in te zetten als het gaat om problematische schulden. Maar volgens schuldenexpert André Moerman zit er een addertje onder het gras. 

Gedeputeerden moeten geen nevenfuncties meer kunnen hebben die een directe (subsidie)relatie hebben met de provincie. Dat zei waarnemend commissaris van de koning (gouverneur) Johan Remkes (VVD) van Limburg tijdens een persgesprek met regionale media. Ook komt er een meldpunt integriteit dat nog onbekende integriteitszaken uit de afgelopen tien jaar naar boven moet halen.

Gemeenten zullen vanwege het thuiswerken van hun personeel structureel moeten investeren in digitalisering. Dat brengt extra kosten met zich mee, die overigens deels worden gecompenseerd omdat minder kantoorruimte nodig is.

Onderzoeksbureau AEF heeft in opdracht van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten middels een enquête onder gemeenten de verwachting geïnventariseerd omtrent het thuiswerken na corona en daar ook een kostenplaatje aan gehangen. Nauwelijks een verrassing is dat de verwachting breed wordt gedeeld dat ambtenaren meer dan voor de crisis gaan thuiswerken. ‘Ook wanneer de versoepelingen zijn doorgevoerd en iedereen weer naar kantoor mag, denken gemeenten dat thuiswerken onderdeel blijft van hun werkgeverschap’, aldus de onderzoekers.

Digitale beveiliging

Dat betekent volgens AEF wel dat gemeenten structureel zullen moeten investeren in digitalisering. Naast de aanschaf van laptops, softwarelicenties en dergelijke, voorzien gemeenten namelijk ook structurele extra kosten voor ict-ondersteuning en digitale beveiliging.

In het eerste kwartaal van dit jaar gaven gemeenten circa 3,5 tot 5,5 miljoen euro extra uit aan digitalisering. Het afgelopen jaar is er blijkens de enquête bij veel gemeenten versneld gedigitaliseerd. ‘De benodigde stappen in het aanschaffen van software (bijvoorbeeld Microsoft Teams) en hardware (laptops) om zo goed mogelijk thuis te kunnen werken, zijn bijna volledig gezet. Doordat er meer apparatuur en software in omloop is, groeien ook in 2021 de licentiekosten en kosten voor ondersteunende diensten’, aldus de onderzoekers. Dezelfde uitgaven worden verwacht in het tweede kwartaal, zodat de teller uitkomt op zo’n 11 miljoen euro.

Extra kosten

Blijkens het onderzoek hebben gemeenten de eerste maanden zo’n 14 miljoen euro extra kosten gemaakt voor ondersteuning en overhead. Dat zit ‘m deels in de extra kosten om de coronamaatregelen te communiceren naar burgers. En ook maatregelen op het gemeentehuis leiden tot extra kosten leiden, zoals de inkoop van beschermingsmiddelen. Bovendien hebben sommige gemeenten extra personeel ingehuurd, zoals medewerkers voor het dossier corona, op burgerzaken en bij het subsidieloket. Die kosten zullen in het tweede kwartaal ongeveer van dezelfde omvang zijn, zodat halverwege het jaar sprake is van een extra kostenpost van circa 28 miljoen euro.

Besparen op opleidingen

De extra kosten worden overigens naar verwachting voor een deel gecompenseerd door lagere uitgaven aan de fysieke werkomgeving en een woon-werkverkeervergoeding. ‘Mogelijk kunnen gemeenten ook besparen op kantoorruimte, hoewel dit sterk afhankelijk is van bestaande contracten’, aldus de onderzoekers. Zij becijferen dat er tot en met juni sprake zou kunnen zijn van een besparing van zo’n 20 miljoen euro op de werknemersuitgaven. Zo hebben de meeste gemeenten – net als in 2020 – de afgelopen maanden minder uitgegeven aan catering en andere facilitaire zaken. Soms blijkt er ook bespaard op de opleidingen van medewerkers, omdat die zijn uitgesteld of geannuleerd. De reiskosten van medewerkers zetten sommige gemeenten om in een thuiswerkvergoeding. Bij enkele gemeenten is ook er op bespaard.

Bron: Binnenlandse bestuur

Gemeenten maken zich onverminderd zorgen over de hoge invoeringskosten van de Omgevingswet. Onderzoek bevestigt dat ze hun investeringen de komende tien jaar niet zullen terugverdienen, en dat is wel de eis. De lobby voor 150 miljoen euro compensatie schiet tekort.

Driekwart van de gemeenten maakt geen gebruik van de Wet maatregelen bestrijding voetbalvandalisme en ernstige overlast – de Wet MBVEO. Grote gemeenten passen de wet vaker toe dan kleine gemeenten. Dit terwijl een aanzienlijk deel van de kleine gemeenten ook te maken heeft met ernstige of structurele overlast.

Het voorzitterschap van de gemeenteraad moet in handen van de burgemeester blijven. Burgemeesters voelen zich vaak ‘onthand’ in hun rol als procesbewaker en bevorderaar van bestuurlijke integriteit. Er zijn echter geen grote knelpunten in het functioneren van burgemeesters die vergaande aanpassingen aan het burgemeestersambt nodig maken. Het lokale democratisch bestel in zijn geheel moet onder de loep worden genomen. En de politieke cultuur moet worden verbeterd.

Gemeenten moeten minimaal 14 euro per uur betalen voor werk dat voor hen wordt uitgevoerd. Woningisolatie en -verduurzaming moet voor iedereen betaalbaar zijn. Gemeenten moeten stoppen met de inkoop van jeugdhulp en niet bezuinigen op het sociaal domein.

'

Den Haag’ heeft te weinig oog en oor voor de zorgen en noden van de regio’s, zeker voor de regio’s die verder van de Randstad liggen. Er wordt binnen de departementen te verkokerd gewerkt en bij rijksambtenaren ontbreekt het aan voldoende inhoudelijke gebiedskennis. Dit frustreert de interbestuurlijke samenwerking tussen rijk, gemeenten, provincies en waterschappen.

Horeca en middenstand bevinden zich in zwaar weer. Veel gemeenten proberen lokale ondernemers te steunen en tegemoet te komen. Hoe doen ze dat en hoe helpen de acties?